AI-geletterdheid voor jouw organisatie

AI-geletterdheid betekent dat je begrijpt wat AI is, hoe het werkt en wat de mogelijke gevolgen zijn voor medewerkers en besluitvorming. Veel toepassingen van AI lijken onschuldig, maar kunnen diep ingrijpen in de werkpraktijk: denk aan systemen die prestaties meten, sollicitanten selecteren of ziekteverzuim voorspellen.
Het gaat er meestal niet om welke AI-toepassingen jouw bedrijf kiest, maar hoe ze worden ingericht. ChatGPT kan medewerkers ondersteunen met hun werkzaamheden, maar als leidinggevenden inzicht hebben in het gebruik, kan het ook worden ingezet als monitoringstool. Door vroeg aan tafel te zitten kan de OR ervoor zorgen dat de belangen van medewerkers worden meegenomen. Dit is helaas nog niet vanzelfsprekend (voorbeeld GVB waar medewerkers niet zijn meegenomen in AI implementatie₁.
Een goed startpunt is kennis opbouwen: volg een training, nodig een expert uit of bespreek in de OR hoe AI binnen jullie organisatie al gebruikt wordt. Bewustwording is de basis van invloed.

De Wet op de ondernemingsraden (WOR) biedt de OR al de nodige handvatten om mee te praten over digitalisering en automatisering. Denk aan artikel 27 (instemmingsrecht bij regelingen die het personeelsbeleid raken) of artikel 25 (adviesrecht bij belangrijke technologische veranderingen).
Daarnaast gelden ook bredere wetten zoals de AVG, die waarborgt dat persoonsgegevens zorgvuldig worden verwerkt. AI-toepassingen die beslissingen nemen over mensen, moeten transparant en uitlegbaar zijn.
Ethisch gezien ligt de lat vaak nog hoger. Het gaat niet alleen om wat mag, maar ook om wat juist is (en voelt). Worden medewerkers eerlijk behandeld? Kunnen ze begrijpen hoe beslissingen tot stand komen? Als OR kun je deze vragen op tafel leggen zonder een technisch expert te hoeven zijn. Jullie rol is het stellen van de goede vragen over privacy, transparantie, en de menselijke component.

Nieuwe technologieën brengen altijd zorgen met zich mee over het verdwijnen van banen. Terwijl sommige banen inderdaad verdwijnen (zoals de Porder₂ of Menselijke Computer₃), komen er meestal veel nieuwe banen bij. De vraag is hoe die banen er uit komen te zien. En hoe medewerker kunnen worden voorbereid op veranderend werk. De OR heeft hier een bepalende rol in. AI hoeft geen bedreiging te zijn, maar kan juist een kans zijn om het werk slimmer en efficiënter te organiseren. De sleutel ligt in dialoog. Betrek de bestuurder vroegtijdig als er plannen zijn om AI in te zetten. Vraag niet alleen wat er wordt ingevoerd, maar ook waarom en in welke mate.
Vraag het bestuur om duidelijkheid door een goed doordacht AI Beleid te implementeren. Zorg voor gedragsregels die medewerkers helpen om hun weg te vinden in dit nieuwe landschap. Ook kun je met HR of IT afstemmen over trainingen in digitale vaardigheden, zodat medewerkers niet buiten spel worden gezet door nieuwe technologie. Als je organisatie met AI werkt, is het volgens de Europese AI Act verplicht om ze op te leiden.

Door kennis te combineren met een open houding, positioneert de OR zich als een serieuze en strategische gesprekspartner in een snel veranderende wereld. En kan het bijdragen aan succesvolle AI-implementaties die worden omarmd door de medewerkers op de werkvloer.

AI verandert de manier waarop we werken en dus ook de manier waarop we meedenken, adviseren en besluiten nemen. Een OR die AI-geletterd is, kan invloed uitoefenen vanuit kennis, zorgvuldigheid en mensgerichtheid.
Door bewust te blijven van wettelijke én ethische kaders, en het gesprek over AI actief te voeren, help je jouw organisatie om technologie in te zetten ten dienste van medewerkers en niet andersom.

₁ https://www.nrc.nl/nieuws/2025/09/26/roosters-maken-met-ai-bij-gvb-en-htm-leidt-dit-vooral-tot-onrust-a4907631

₂ https://nl.wikipedia.org/wiki/Porder

₃ https://nl.wikipedia.org/wiki/Menselijke_computer