De rol van de OR in het digitaliseren en robotiseren van de zorg

In moderne zorginstellingen zijn digitalisering en robotisering steeds meer de norm. Robots nemen routinetaken over, zoals het tillen van patiënten of het rondbrengen van medicijnen, terwijl kunstmatige intelligentie (AI) wordt ingezet voor het analyseren van medische gegevens en het stellen van diagnoses. Deze technologische ontwikkelingen worden vaak geprezen om hun efficiëntie en kostenbesparingen. Zoals aangegeven in een artikel van Zuster Jansen, kunnen robots taken overnemen die voorheen door mensen werden uitgevoerd, wat niet alleen tijd bespaart, maar ook kosten kan drukken. Maar het vormt tegelijkertijd ook een uitdaging voor de sociale interactie, kwaliteit van zorg en tevredenheid van medewerkers. Om dit goed te navigeren is de rol van de ondernemingsraad (OR) essentieel.

Het gebruik van technologie in de zorg biedt tal van voordelen. Ten eerste verhoogt het de efficiëntie. Processen kunnen sneller en met minder kans op fouten worden uitgevoerd, wat leidt tot aanzienlijke kostenbesparingen. Robots en digitale systemen hebben geen behoefte aan rustpauzes en overuren, wat hen bijzonder efficiënt maakt.

Daarnaast kan technologie zorgverleners ontlasten van repetitieve taken, waardoor zij meer tijd en aandacht kunnen besteden aan persoonlijke zorg voor patiënten. AI kan bijdragen aan snellere en nauwkeurigere diagnoses, waardoor behandelingen effectiever kunnen worden afgestemd. Een interessant punt is dat AI-systemen, zoals ChatGPT, soms zelfs meer empathie kunnen tonen dan menselijke artsen. Dit blijkt uit een artikel van de Nationale Zorggids, waarin wordt beschreven hoe AI patiënten emotionele steun kan bieden via chatfuncties.

Hoewel de voordelen duidelijk zijn, brengen digitalisering en robotisering ook uitdagingen met zich mee. Een belangrijke zorg is het mogelijke verlies van menselijke interactie. Robots kunnen de directe interactie tussen zorgverleners en patiënten verminderen, terwijl deze interactie essentieel is voor het opbouwen van vertrouwen en het bieden van emotionele ondersteuning. Daarnaast kunnen technologische innovaties leiden tot uitholling van een functie. Bovendien zijn er genoeg voorbeelden waarbij de beloofde efficiëntie niet gehaald wordt en digitalisering juist leidt tot verhoging van de werkdruk (vaak door een hogere administratieve last). Ook kunnen er privacy of veiligheidsrisico’s ontstaan. Hoe worden persoonlijke gegevens beheerd en beschermd in een gedigitaliseerde zorgomgeving?

En wat zijn de ethische implicaties van het vervangen van menselijke zorgverleners door robots? Leidt het tot vervreemding van het werk? Patiënten moeten gezien blijven worden als mensen en niet als data punten. Tot slot, technologie is niet onfeilbaar, en een storing kan grote gevolgen hebben voor de kwaliteit van zorgverlening. Het is dan ook belangrijk om niet te afhankelijk te worden van technologie.

In het licht van deze ontwikkelingen heeft de OR een belangrijke rol. De OR moet ervoor zorgen dat de belangen van zowel werknemers als patiënten in ogenschouw worden genomen tijdens het digitaliserings- en robotiseringsproces. Dit betekent dat de OR een actieve rol moet spelen in de besluitvorming rond de implementatie van nieuwe technologieën. Artikel 25 lid 1.k (adviesrecht op de invoering of wijziging van een belangrijke technologische voorziening) is hierbij een wettelijk aanknopingspunt.

De OR moet zorgvuldig afwegen of de invoering van technologie niet ten koste gaat van de kwaliteit van zorg of de arbeidsomstandigheden van het personeel. Een open en transparante dialoog met het personeel is hierbij cruciaal. De OR moet ervoor zorgen dat de stem van zorgmedewerkers wordt gehoord en dat zij betrokken worden bij het proces van verandering. De taak van de OR stopt niet na het geven van advies. Ook de implementatie van de technologie wil je als OR monitoren en na een periode evalueren. Mochten bovenstaande nadelen toch de boventoon gaan voeren. Dan stelt de zorgplicht (artikel 28 WOR) de OR in staat om de bestuurder hierop aan te spreken en aan te zetten tot verandering.