Politiek Primaat en de OR

Bij het ontstaan van de Wet van ondernemingsraden (WOR) was uitgegaan van het idee dat de OR overal dezelfde rechten had; zowel in het bedrijfsleven als bij de overheid. Dit bleek echter al snel niet gegrond. Binnen de overheid hebben we te maken met democratisch gekozen organen. Om te voorkomen dat de democratische besluitvorming tegengesproken wordt door de OR, is het primaat van de politiek vastgelegd in de WOR (artikel 46d onderdeel b). Het politiek primaat betekent dat de democratische besluitvorming voorrang heeft op medezeggenschap. Dit om onze democratie te waarborgen.

Wanneer wordt een beslissing gemaakt vanuit het politiek primaat (en heeft de OR dus geen rol)? Hier zijn wat voorbeelden om een duidelijker beeld te scheppen:

• Het besluit om te investeren in een publiek zwembad. Aangezien dit om de begroting van een politiek orgaan gaat, is het dus een politieke afweging en heeft de OR hier geen adviesrecht.
• Bij de politie werd een afdeling verplaatst naar een centrale locatie. Dit leek een besluit dat genomen was door de lokale eenheidsleider. Het besluit was echter onderdeel van de huisvestingsvisie van de hoogste baas van de politie: de politiechef. Deze politiechef valt onder verantwoordelijkheid van de minister en daarmee viel dit besluit onder het politiek primaat.
  Hoe om te gaan met personele gevolgen, is wel een onderwerp waarbij de OR betrokken dient te worden.

Het laatste voorbeeld laat zien dat in de huidige lijn van de rechtspraak het primaat van de politiek al snel aanwezig is. Dit lijkt in tegenstrijd te zijn met het uitgangspunt van het primaat.

Bestuurders worstelen soms nog met het vraagstuk hoe medezeggenschap en politiek primaat zich tot elkaar verhouden. Zo was er een situatie waarbij het besluit genomen werd voor een verplaatsing van rijksambtenaren naar een nog te renoveren gebouw. De bestuurder weigerde in deze situatie duidelijkheid te geven over welke rijksonderdelen hierheen verplaatst werden en om hoeveel medewerkers dit ging. De OR kon in dat geval dus ook niet mee overleggen of beslissen over specifieke bouwwensen die belangrijk zijn voor de medewerkers die daar komen te werken.

Als uitgangspunt heeft de wetgever aangegeven dat het primaat van de politiek niet verder mag strekken dan strikt noodzakelijk. Wanneer er beroep wordt gedaan op het politiek primaat, is noodzakelijk dat concreet onderbouwd wordt waarom de medezeggenschap in dat geval beperkt wordt. Daarnaast is het relevant of een besluit daadwerkelijk voldoende “politiek gehalte” heeft.

In bovenstaande situatie is de keuze van verplaatsen niet adviesplichtig, maar over de gevolgen voor het personeel had de bestuurder de OR wel moeten betrekken.

Op dit moment wordt door alle partijen sterk gezocht naar waar de grenzen van het primaat van de politiek liggen. Dat partijen (van rechter en onderzoekers tot wetgever) de concrete uitwerking van het primaat gaan veranderen, lijkt daarmee onvermijdelijk.