De voordelen van AI voor de ondernemingsraad

Kunstmatige intelligentie (AI) is in korte tijd een onmisbare technologie geworden. Organisaties benutten AI om processen te versnellen, analyses te verbeteren en nieuwe diensten te ontwikkelen. Maar naast de voordelen brengt AI ook risico’s met zich mee, zoals ethische dilemma’s, privacyvraagstukken en de impact op werkgelegenheid. Voor ondernemingsraden is het daarom cruciaal om te begrijpen wat AI is, hoe het binnen organisaties wordt toegepast en welke rol de OR kan spelen bij verantwoord gebruik. Daarnaast kan AI ook de OR zelf ondersteunen in haar werkzaamheden.

AI verwijst naar technologieën die taken uitvoeren waarvoor normaal menselijke intelligentie nodig is, zoals taalbegrip, besluitvorming en patroonherkenning. Een specifieke vorm hiervan is generatieve AI, die nieuwe content kan creëren, zoals teksten, afbeeldingen en code. Bekende tools als ChatGPT, Claude, Copilot en Gemini maken gebruik van deze technologie om gebruikers te ondersteunen.

AI is toegankelijker geworden: tools zoals ChatGPT zijn eenvoudig in gebruik en helpen bij uiteenlopende taken. Steeds meer mensen gebruiken generatieve AI om dit tijdrovende taken kan versnellen, waardoor meer tijd overblijft voor andere werkzaamheden. Organisaties zetten AI in om repetitieve werkzaamheden te automatiseren, data sneller te analyseren en efficiënter te communiceren. Dit leidt tot kostenbesparingen en productiviteitswinst. Maar er zijn ook risico’s:

• Ethische en juridische vraagstukken: AI kan leiden tot discriminerende uitkomsten als systemen getraind zijn op eenzijdige of vertekende datasets. Een pijnlijk voorbeeld is de toeslagenaffaire in Nederland, waar de Belastingdienst algoritmes en geautomatiseerde systemen gebruikte om mogelijke fraude met toeslagen op te sporen. Hierbij werden onterecht burgers met een migratieachtergrond als fraudeur bestempeld. Dit toont aan hoe belangrijk het is dat AI-systemen eerlijk, transparant en controleerbaar zijn. Beslissingen van AI-systemen moeten herleidbaar en controleerbaar zijn. Als AI-systemen worden gebruikt binnen organisaties, kan de ondernemingsraad een belangrijke rol spelen bij het bewaken van ethiek, privacy en het voorkomen van discriminatie.
• Impact op werkgelegenheid: Automatisering door AI kan leiden tot het verdwijnen van bepaalde banen, terwijl andere functies sterk veranderen. Dit heeft gevolgen voor medewerkers en vraagt om een zorgvuldige aanpak. De OR kan hierbij een rol spelen door te waarborgen dat de menselijke maat behouden blijft bij organisatorische veranderingen.
• Privacy en gegevensbescherming: Generatieve AI-tools, zoals ChatGPT, verwerken gegevens op externe servers, vaak buiten Europa. Dit brengt risico’s met zich mee rondom de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG). Gevoelige bedrijfs- of persoonsgegevens invoeren in AI-systemen kan onbedoeld leiden tot datalekken. Verschillende datapunten in het document kunnen informatie aan een individue koppelen. Het kan herleidbaar zijn. Daarom is het essentieel dat medewerkers worden getraind in veilig AI-gebruik.
• Aansprakelijkheid bij fouten: Wat als een AI-chatbot een verkeerd advies geeft aan een klant? De organisatie blijft verantwoordelijk voor de gevolgen. Dit benadrukt de noodzaak van duidelijke richtlijnen en protocollen voor het gebruik van AI binnen bedrijven.

De OR heeft volgens de Wet op de Ondernemingsraden (WOR) adviesrecht (conform artikel 25 WOR) bij belangrijke technologische veranderingen. De OR kan van de werkgever eisen dat er een juridische en ethische risicoanalyse wordt uitgevoerd voordat AI-systemen worden geïmplementeerd. Daarnaast kan de OR aandringen op een AI-beleid dat ethische normen, privacyrichtlijnen en werknemersrechten waarborgt.

Generatieve AI kan de OR ondersteunen bij verschillende taken:

• Notuleren: Automatische transcripties en samenvattingen van vergaderingen.
• Brieven en rapporten: Sneller opstellen van officiële documenten.
• Analyse van advies- en instemmingsaanvragen: AI kan helpen bij complexe dossiers.
• Initiatiefvoorstellen: Efficiënter formuleren van voorstellen.
• Agenda’s en jaarplannen: Ondersteuning bij planning en organisatie.
• Communicatie met de achterban: AI kan helpen bij nieuwsbrieven en communicatieplannen.
• Onderzoek: AI kan relevante informatie verzamelen en samenvatten.
• Voorbereiding op overleg: Argumenten voor en tegen een voorstel beter onderbouwen.