Deep Democracy – de wijsheid van de minderheid

Als ondernemingsraad (OR) heb je vaak te maken met besluitvormingsprocessen; denk aan adviesaanvragen over een reorganisatie, nieuw beloningsbeleid, initiatieven om verzuim te verlagen, etc. De OR vormt een beeld aan de hand van de beschikbare informatie, beoordeelt deze informatie en neemt een besluit. ‘De OR’ is echter niet één persoon. De OR is een groep mensen met allemaal hun eigen persoonlijkheden, ervaringen, competenties, vaardigheden, belangen, normatief kader en wereldbeeld. Die diversiteit kan leiden tot spanningen. Dat kan dan weer leiden tot conflicten of een sfeer waarin sommige mensen niet de ruimte voelen om te kunnen zeggen wat er gezegd moet worden. Hier wordt de OR minder effectief van, aangezien het leidt tot verdeeldheid en bovendien is het slecht voor de sfeer.

Om een effectief team te zijn, is er meer nodig dan alleen samenwerken naar een doel. Je moet elkaar kunnen vertrouwen. Hierdoor creëer je een sfeer waarbij iedereen in de groep, ook de mensen die minder snel met hun mening komen, hun stem laten horen. Deep Democracy helpt de kwaliteit van besluitvorming te verbeteren door werkelijk consensus te bereiken waarbij iedereen betrokken is geweest. Dit besluitvormingsproces kan praktisch worden opgepakt met de “Lewis Methode”.

De Lewis Methode

Stap 1: Verzamel alle invalshoeken
Bij de eerste stap van de Lewis methode zorg je er als teamvoor dat iedereen de ruimte krijgt om zijn stem te laten horen. Ook het wat stillere OR-lid heeft hiervoor mogelijkheden. Het gaat er niet om ‘wie het beste idee heeft’, maar om het onderzoeken naar welke perspectieven er in de groep zijn. Het is niet aanvallen en verdedigen. Het gaat meer om het bewustzijn van de groep te vergroten. In deze stap is het dus nog geen tijd voor besluitvorming.

Stap 2: Zoek actief naar het alternatief
Als er voldoende vertrouwen en veiligheid in de groep is, ga je merken dat mensen makkelijker met afwijkende beelden of meningen komen. In de tweede stap van de Lewis methode is het steeds de zaak om actief naar het alternatief te vragen. “Heeft iemand nog een heel ander idee?” “Iets wat nog niet genoemd is?” Erken dat er verschillende zienswijzen zijn en dat niemand monopolie heeft op ‘de waarheid’.

Stap 3: Verspreid het alternatief
De derde stap van de Lewis methode helpt om te zien of de minderheidsstem ook leeft onder anderen in de groep. Op deze manier voelt diegene zich gesteund en mensen met een ander alternatief voelen zich vrijer om ook hún stem te laten horen. “Wie herkent zich in het punt dat Paula noemt?” of: “Wie kan hier wat meer over zeggen?”

Nu alle perspectieven, standpunten, meningen etc. boven tafel zijn, gaat de groep stemmen. Net zoals normaal in de democratie wint het voorstel met de meeste stemmen. Het is geen compromis, want een compromis is een oplossing waarbij beide partijen een beetje toegeven. In andere woorden; een afgezwakt meerderheidsbesluit om de minderheid tegemoet te komen. Met Deep Democracy zoeken we naar een manier om de wijsheid van de minderheid toe te voegen aan het meerderheidsbesluit zonder dat besluit af te zwakken.

Stap 4: Voeg te wijsheid van de minderheid toe aan het besluit
Na het stemmen ga je langs bij de mensen die niet voor het meerderheidsbesluit hebben gestemd en wordt er gevraagd: “Wat heb je nodig om met het meerderheidsbesluit mee te gaan?” Vervolgens ga je met de groep onderzoeken hoe je de minderheidswijsheid aan het meerderheidsbesluit kan toevoegen.

Het kan zo zijn dat de groep er de eerste keer niet uitkomt. Er is bijvoorbeeld geen duidelijke meerderheid of het team heeft moeite de minderheidswijsheid toe te voegen aan het besluit. Doorloop dan nogmaals stappen 1 t/m 3. Als de groep echter zeer verdeeld blijft, is de kans groot dat er iets speelt wat nog niet uitgesproken is. Dat kan een onuitgesproken conflict zijn, bepaalde spanningen uit het verleden of andere zaken waardoor er ruis op de lijn is ontstaan. Dan is het belangrijk om dat conflict op te lossen en zo als team verder te groeien. Daarvoor is er stap 5, de duik in de onderstroom.

Stap 5 (Optioneel): Duik in de onderstroom
In de vijfde stap van de Lewis methode los je een conflict op door gezamenlijk te erkennen dat we allemaal een eigen kijk op de wereld hebben en dat niemand een monopolie op de waarheid heeft. Erken dat een conflict voor groei kan zorgen dat je inzicht krijgt in je eigen blinde vlekken; het deel dat jij niet ziet maar anderen wel. Om dit vervolgens naar elkaar uit te spreken, de lucht te klaren, kan oprecht gekeken worden naar wat je heeft geraakt. Daar kan je vervolgens van leren en groeien, en deze nieuwe wijsheid meenemen in het besluitvormingsproces.

Hoewel de Deep Democracy methode hierboven kort en krachtig staat beschreven, moet dit niet onderschat worden. Het is en blijft een lastig proces. Het is belangrijk om een neutrale en ervaren begeleider te hebben die het proces begeleidt. Het beste is daar iemand voor te hebben die buiten de groep staat, zonder inhoudelijk belang. Als deze stappen goed zijn doorlopen en er is een meerderheidsbesluit verrijkt met de minderheidswijsheid, dan heb je een kwalitatief goed besluit dat wordt gedragen door de hele groep – zelfs door de mensen wie niet op het meerderheidsbesluit hebben gestemd. Dat komt omdat ze zich dan wél gehoord en betrokken voelen.

Deep Democracy kan dus helpend zijn in het nemen van een lastig besluit waar veel verschillende meningen over zijn. Het leidt tot hogere betrokkenheid en gedragenheid. En juist daar zit de crux voor de meeste OR’s. Probeer daarom eens een andere manier van besluitvorming en ga de uitdaging van Deep Democracy aan.

Wist je dat wij ook een whitepaper over Deep Democracy geschreven hebben? Hierin wordt dieper ingegaan op de materie en wordt de tekst ondersteund door visuals.
Download de whitepaper over Deep Democracy (PDF) hier.